Hipofiz Tümörleri (Hipofiz Adenomları)

Hipofiz bezi takriben burun ve gözlerin hemen arkasında sella denilen bir cepte yerleşmiş, bir sap ile beyine bağlantısı olan ve hormonların salgılanmasını ve vücutta dengelenmesini sağlayan özel bir salgı bezidir.

Bu bez içinde gelişen ve genellikle iyi huylu olan tümörlere “hipofiz adenomu” denir. Bazıları hiçbir hormon dengesizliği yaratmazlar ve sessiz olarak büyümeye devam ederler. Ancak belirli boyuta ulaştıklarında baş ağrısı veya göz sinirlerine baskı yaparak görme problemi yaratabilirler. Hormon salgılamayan bu tip hipofiz adenomlarında genellikle seçilen tedavi cerrahidir. Erken yakalanan ve göz sinirine temas etmeyen tümörlerde Gamma knife tedavisi de uygulanabilir.

Hipofiz adenomlarının bazıları ise belirli hormonların fazla salgılanmasına neden olurlar ve buna bağlı olarak hormonal dengesizliklere neden olurlar.  

“Prolaktin” olarak bilinen ve doğum sonrası annenin göğüsünden süt gelmesini sağlayan hormonun fazla salgılanmasına neden olan hipofiz adenomlarına “Prolaktinoma” denir. Prolaktin hormonunun yüksekliği kadınlarda adet düzensizliği, göğüsten zamansız süt gelme, erkeklerde ise cinsel isteksizlik ve iktidarsızlığa neden olurlar. Göz sinirlerine baskı yapmadan önce küçük iken tanı konulan prolaktinoma hastalarının %90'ı güncel etkin ilaç tedavileri ile başarılı şeklide  tedavi olurlar. Büyük ve göz sinirine bası yaptıktan sonra yakalanan hastalarda ise cerrahi tedavi ile önce göz sinirleri rahatlatılmalı, sonra ilaç tedavileri ile tümör tamamen kontrol altına alınmalıdır.

Hipofiz adenomlarının bazıları büyüme hormonu (growth hormon) salgılayabilirler ve elde ayakta büyüme, yüzde şekil değişikliği, ayakkabı numarasında beklenmedik artış gibi bulgulara sebep olurlar. Bu tabloya “Akromegali” denir ve hayatı tehdit eden, mutlaka tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Bu tip tümörlerde cerrahi tedavi ile tümörün tamamen temizlenmesi ve hormon düzeylerinin normal sınırlara gelmesi ideal tedavi yöntemidir. Ancak tek başına ameliyat bazı hastalarda tamamen çözüm sağlamaz. Bu durumda ilaç tedavisi ve Gamma knife tedavisi ek tedavi yöntemleri olarak devreye girer.

Bazı hipofiz adenomları ise kortizol hormonunun fazla salgılanmasına yol açarak "Cushing Hastalığı"na neden olurlar. Bu hastalarda fazla kilo alma, ay dede yüz, ciltte çatlamalar, şeker hastalığı gibi bir dizi sağlık problemlerine neden olabilirler. Bu fırtınalı kliniğe bağlı olarak daha çok küçük boyutta iken tespit edilirler. Cerrahi tedavi ile tümörün tamamen temizlenmesi ve hormon düzeylerinin normal sınırlara gelmesi ideal tedavi yöntemidir. Ancak tek başına ameliyat, bazı hastalarda tamamen çözüm sağlamaz. Bu durumda ilaç tedavisi ve Gamma knife tedavisi ek tedavi yöntemleri olarak devreye girer.

Bir grup hasta ise polikliniğe “benim hipofiz adenomum varmış” diyerek gelirler. Bu vakaların hipofiz bezinde tamamen tesadüfen çok küçük boyutlu, hiç bir hormon salgılamayan lezyon tespit edilmiştir. Bu tip küçük, tesadüfen tespit edilen ve hormonal dengesizlik yaratmadığı kanıtlanmış adenomlarda tek yapılması gerek takip etmektir.  Hipofizle ilgili hastalıktan başka nedenler için kafa bölgesinde MRG (manyetik rezonans görüntüleme) veya BT (bilgisayarlı tomografi) taraması yapılan yetişkinler üzerinde yapılan çalışmalarda hastaların %20 kadarında küçük adenomların mevcut olduğu ortaya çıkmıştır.

Yukarıda yazdıklarımızdan da anlaşılabileceği gibi tüm hipofiz tümörlerinin tedavisinde ve takiplerinde beyin cerrahı, endokrinoloji ve radyoloji uzmanlarından oluşan bir ekibe ihtiyaç vardır. Tedavisine uzun hatta ömür boyu devam edilmesi gereken bir hastalıktır. Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde bu sebeple belirli aralıklarla söz konusu uzmanların toplu olarak katıldıkları “Hipofiz Konsey Toplantıları” yapılmakta ve her hastanın tedavi planı bu konseylerde uzun fikir alışverişleri sonucunda programlanmaktadır.

Hipofiz adenomlarında Gamma knife tedavisi ile ilgili detaylı bilgiyi ilgili sekme altında bulabilirsiniz.

Vaka örneği: Hipofiz Adenomu (Akromegali)

35 yaşında bayan görmede kötüleşme, elde, ayakta, burun ve çenede büyüme şikayetleri ile  geldi. Büyüme hormonu değerleri çok yükselmişti. 

Yapılan incelemelerde göz sinirine baskı yapan büyük bir hipofiz adenomu tespit edildi. Burundan transsfenoidal yolla gerçekleşitirdiğimiz ameliyat ile tümör tamamen temzilendi. Göz siniri üzerindeki baskı tamamen ortadan kalktı. Hastanın büyüme hormonu normal düzeylere geldi. Ek tedaviye ihtiyaç duyulmadı.