Belde Omurilik Kanalı Daralması (Lomber Dar Kanal)
Omurgamız vücudumuzu taşıyan ve dik durmasını sağlayan, adeta bir binanın kolonu gibi görev gören bir yapıdır. Diğer önemli bir görevi ise omurların ortasında bulunan ve “omurilik kanalı” veya “spinal kanal” olarak adlandırılan içinden omuriliğin geçtiği kanalı da içermesidir. Omurga içinden geçen omuriliği bir kafes gibi sarar ve korur. İşte bu omurilik kanalının biraz sonra bahsedeceğimiz sebeplerle daralması sonucu içindeki omurilik ve bacaklara giden sinirlerin sıkışması omurilik kanal daralması, bel kanal daralması ya da lomber dar kanal olarak bilenen hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur.
Omurgamızı oluşturan ve omur adı verilen kemikler arasında hareket etmeyi sağlayan ve üst seviyelerden gelen yükü emerek düzgün bir şekilde alt seviyelere iletilmesini sağlayan disk denen lastik kıvamında yastıkçıklar bulunmaktadır. Ayrıca omurları birbirine bağlayan eklemler ve çok sağlam ligamanlar bulunur. Zamanla özellikle 50 yaşından sonra diskler elastikliğini kaybeder, ligamanlar ve eklemler kalınlaşır, kemik yapılar daha kaba hale gelir. Tüm bu dejenerasyon (bozulma) süreci omurilik kanalının daralansına ve içinden geçen omurilik ve sinirlerin baskı altında kalıp normal görevini yapamamasına neden olur.
Tablo şöyle tarif edilebilir: “belden bacaklara giden sinirlerin elektrik akımının yavaşlaması ve kesintiye uğraması.” Bu sebeple hastalar tipik olarak biraz yol yürüdükten sonra bacaklarım uyuşuyor, dermanı kesiliyor, bacaklarımın kontrolü bende değilmiş gibi hissediyorum ve hemen oturacak yer arıyorum, yoksa düşecekmiş gibi hissediyorum derler. Bu şikâyet “nörojenik kladikasyo” olarak adlandırılır.
Bel kanalı daralması nadiren doğuştan yatkınlığı olan geçlerde, ama daha çok 50 yaşından sonra görülür. En sık L3-L4 seviyelerini tutar. Bazen tek bir seviyede ama genellikle birden çok seviyede ortaya çıkar. Erkeklerde görüleme oranı kadınlardan biraz fazladır.
Bel fıtığı ile bel kanal daralması birbirinden farklı hastalıklardır. Bel fıtığında bacağa giden sağ veya sol tek bir sinir sıkışırken, bel kanalı daralmasında bacağa giden tüm sinirler birden sıkışır. Bu sebeple genellikle her iki bacakta birden uyuşma olur. Bel fıtığında bacak ağrısı ön planda iken, kanal daralmasında bacaklarda uyuşma ve yürüme mesafesinde kısalma ön plandadır. Bel fıtığı daha çok genç ve orta yaşlarda, kanal daralması ileri yaşlarda görülür. Kanal daralmasında dinlenirken hasta tamamen normal hisseder, oysa bel fıtığında ağrı istirahatta ve hatta gece bile devam eder.
Kanal daralmasının en dramatik yönü ise tablonun genellikle ilerleyici olmasıdır. Hastalar önceden camiye-pazara hiç durmadan yürüyordum. Şimdi ise varana kadar 4-5 defa oturup dinlenmek zorunda kalıyorum derler. Hiç durmadan tek seferde yürüme mesafeleri her geçen gün kısalır ve ilerlemiş vakalarda ev içinde yürürken bile bacakları uyuşmaya başlar. Her ne kadar ilaç tedavisi ve fizik tedavi uygulanabilse de bu tabloyu geçici olarak biraz düzeltebilir ama gidişatı değiştirmez. Yapılması gereken ameliyat ile kanalın genişletilmesi ve sinirlerin rahatlatılmasıdır.
Tanı öncelikle detaylı bir nörolojik muayene ve sonrasında bel MR incelemesi ile konulur. Tüm bulgular şikâyetlerle örtüşmek zorundadır. Bacak damarlarında daralma da benzer şikayetleri ortaya çıkarabilir. Bu durumda hastalıkları birbirinden ayırt etmek için kalp-damar cerrahisi uzmanından yardım alınabilir.
Bel kanalı daralmasında farklı ameliyat teknikleri uygulanabilir. Uygun vakalarda sadece kanalı daraltan kalınlaşmış kemik ve ligamanların tıraşlanması yeterli olacaktır. Bu vakalarda bele halk arasında platin denilen enstrumanların takılmasına gerek olmayabilir. Ancak ilerlemiş ve birden fazla mesafede darlığı olan hastalarda bu tıraşlama işleminden sonra belin yük taşıma kapasitesi ve mukavemeti bozulabilir. İlerleyen dönemlerde bel omurlarının dizilinde bozulmaya yani kaymaya neden olabilir. Bunu engellemek amacıyla belin desteklenmesi için platin takılması gerekebilir.
Şahsi tecrübem, uygun hastalarda mikroskop altında normal bel yapısına fazla zarar vermeden gereği kadar tıraşlamanın yapılması ve platin kullanılmaması çok iyi sonuçlar vermektedir. Ancak bazı vakalarda platin takılması kaçınılmaz olur. O zaman da platin takılmasından korkulmaması gerekir. Benim hastalara önerim, bu tercihi doktorunuza bırakmanızdır. Tecrübeli bir cerrah gerekeni yapacaktır. Ne eksik ne fazla…
Hastaların çoğunun yaşlı olması nedeniyle, hasta ve hasta yakınları bu ameliyatlara korku ile yaklaşırlar. Bence bu ameliyat için geç kalınmasından korkulması gerekir. Çünkü her geçen gün ilerleyen tablo bir süre sonra insanın en önemli yaşam kalitesi olan yürüme becerisinin kaybına kadar varabilir. Her ameliyatın riski vardır. Ama yürüyememe riski ameliyat riskinden daha tehlikelidir.
Bel kanal daralması ameliyatları oldukça yüz güldürücü ameliyatlardır. Hastaların çoğu ameliyat sonrası bacaklarının rahatladığını ve hafiflediğini, yürüme mesafesinin uzadığını söyler.
Vaka Örneği:
60 yaşında erkek hasta yol yürümekle ortaya çıkan bacaklarda uyuşma, dermansızlık şikayeti ile başvurdu. 100 metre yol yürüdüğünde bacakları uyuşuyor, cansızlaşıyor ve oturacak yer arıyormuş. Yapılan bel MR incelemesinde L4-5 düzeyinde omurilik kanalında daralma ve buna bağlı bacaklara giden sinirlerde sıkışma görüldü. Ameliyat edildi. Darlık tek bir bölgede olduğu için belin mukavemetinin bozulmayacağı düşünüldü ve platine gerek olmadı. Ameliyat sonrası MR incelemlerinde omurilik kanal darlığının tamamen rahatladığı görüldü. ameliyat sonrası hastanın yürüyüşü normale döndü.
